Nun espacio de tempo de pouco máis dun ano fóronse dous dos cantautores galegos que fixeron historia na nosa música popular e na nosa cultura. Á morte en decembro de 2016 de Bibiano Morón segue agora, neste apenas encetado mes de xuño, a de Benedicto García. Bibiano e Benedicto formaban, ademáis, un tándem, unha xuntanza cultural inseparable que percorreu os camiños da loita antifranquista coas suas cancións e cos seus recitales por todo o mundo.
Unha etapa decisiva da canción galega
Durante os anos 1976 e 1977 traballéi nun poxecto persoal sobre a historia e a evolución da canción galega durante o franquismo e a transición política. Un dos entrevistados para aquel traballo foi Benedicto, ao que visitéi na casa na que vivía na Coruña, moi perto da torre de Hércules. Por causas diversas aquel proxecto quedou arrumbado e totalmente inédito. O rescato agora para revisar a longa entrevista (máis de vinte páxinas) que lle fixen a Benedicto o 9 de xullo de 1977, da que ainda conservo a casete na que a súa voz quedou rexistrada para sempre. Douna agora a coñecer porque segue a ter a mesma forza e o mesmo interés daquel intre e tamén coma unha homenaxe á sua obra e á sua persoa.
Puedes encargar un póster de este dibujo de Xulio Formoso a [email protected]
Aquelas voces ceibes
Por fin, nun paréntese da súa música e das suas viaxes, tiña diante de mín a Benedicto García, toda unha historia viva da canción galega. Un dos máximos responsábeis de que naceran Voces Ceibes e siñificaran o que siñificaron. Tiña diante de mín ao autor dun sono comprido que que moitos quiseron irrealizabel, un deses guerrilleiros clandestinos da canción e da cultura dos anos do franquismo. Estaba diante de mín e falábame coa sua voz pausada, coma si pensara duas veces o que quería decir e percurando as verbas adecuadas pro que iba expoñendo. A obra de Benedicto non se pode medir soio pola sua produción discográfica senon que desborda un traballo que poideramos nomear profesional para trascender en laboura social, unhas veces a xeito de concienciación política, outras de solidaridade popular i en moitas ocasións de loita. Estas son algunhas daquelas verbas:
Os inicios na canción galega
A verdade é que eu nunca quisen ser cantante, pero a vida é así, non fun eu o que escollín o meu destino, foron as circunstancias que me foron levando porque en moitos momentos había vías alternativas e había que escoller. Pero hoxe son cantante i entón teño que responder diante da sociedade como tal.
Ao marxen de referencias infantiles, para mín esto da música empezou en Madrid en abril ou maio do 67. Daquela estábamos na universidade un fato de galegos que ás veces nos xuntábamos para falar de moitas cousas, pero dende unha perspectiva moi inxenua. Xogaba moito a morriña e había dende xente que se preocupaba pola queimada como gran solución aos problemas de Galicia hasta a que estaba ligada á poesía, á canción ou a outro tipo de actividades. Enton, un día fixen unha canción en galego, que era “Un home”, i aquela canción servíume para contactar con aqueles individuos. Dixéronme que había outro rapaz que cantaba tamén en galego, ao que nunca cheguéi a coñecer persoalmente, que resultóu ser Andrés Dobarro. Aquela canción que naceu en Madrid canteina aquí diante duns amigos naquel vran do 67. Animáronme a facer outras cousas ou que musicara poemas (a letra e a música daquela canción eran miñas) e déronme un texto de Celso Emilio Ferreiro, a “Carta a Fuco Buxán”, para que lle puxera música. Ao curso seguinte vinme a Santiago a estudiar Económicas (en Madrid estudiaba Inxeniería), e a finales de xanerio ou principios de febreiro do 68 (xa había problemas na universidade) dixéronme que cantara aquelas dúas cancións nunha Aula Poética da Facultade de Filosofía. Recordo que alí estaba Emilio Gregorio Fernández e Blanca Caamaño. Cantéi aquelas dúas cancións e parece ser que gustaron. Interesouse moito outro rapaz que tamén cantaba en galego, que resultóu o Xavier, con quen me pusen en contacto i empezamos a traballar xuntos. Pusen música a unhas letras de Manoel María e de Lois Diéguez e cunha bagaxe de catro ou cinco cancións escomencéi a cantar.
Daquela non había nada absolutamente, así que Xavier e mais eu empezamo-lo lío. Chamounos a Escola de Peritos de Lugo a un recital que orgaizaba Xesús Alonso Montero, i ese debía ser o meu primeiro recital en Galicia despois daquela actuación na Aula Poética. Cando estábamos na casa de Alonso Montero recibimos unha chamada decindo que o recital estaba prohibido, e cando tentamos salir había na porta da casa dous grises que no-lo impediron. O seguinte recital foi na Asociación Cultural de Vigo, que ese sí que se fixo, e estaba cheo de xente. Despois no Ateneo de Pontevedra… enfin, empezaron os recitales i empezóu a masacre, porque detrás de cada recital había sempre líos. Nun recital que orgaizaban as Comisións de Cultura da Facultade de Medicina de Santiago en abril, nun momento de moita tensión porque había folga de estudiantes, participaron tamén Xerardo Moscoso, Vicente Araguas e Guillermo Roxo. Para mín aquel recital quedou coma unha peza importante da historia de Galicia porque foi o primeiro acto público masivo de reafirmación nacionalista. E dende aquel día as follas informativas da universidade pasaron a falar en galego da cultura e da autonomía.
O oficio de cantar
Voces Ceibes nasceron ao mes seguinte daquel recital, a mediados de maio. Ahí xa estaba Alfredo Conde coma un integrante mais. Precisamente foi a sua muller, Margarina, a que lle deu o nome de Voces Ceibes nunha das reunión que tiñamos no bodegón Compostela. Realmente movémonos con moito mimetismo con respecto a Els Setze Jutges de Cataluña… A primeira reivindicación era a recuperación da lingoa e o vencellamento á realidade de Galicia, un vencellamento un tanto romántico. Eramos un pouco elitistas, pero era inevitable. Eramos universitarios fillos da pequena burguesía e tiñamos todo-los vicios da clase social da que viñamos. Ademáis había disparidade de criterios e de actitudes políticas
A canción galega sofreu unha represión brutal, a da censura, a prohibición de recitales durante moitos anos nos que estuvemos cantando clandestinamente, e a represión caciquil propia daquela Galicia.
Militancia política
A miña posición política viña de moito antes. No ano 64 ou 65 participei nun grupo que se chamaba ADE (Acción Democrática Estudiantil). Despois en Madrid, con un pouco de perspectiva, fun madurando e cando voltei no 68 xa se fixo absoluta… Dun xeito moi primario empecei a formarme unha conciencia nacional a consecuencia da problemática de Galicia… Así que eu son un pequeno-burgués por extracción e por cultura que decide nun momento da sua vida tomar unha opción política polas clases traballadoras. Entón milito nunha determinada organización política que é a que eu penso que é a mais axeitada para a autoliberación das clases orpimidas, non solo das clases traballadoras… Pero non son un cantante de partido. Son un cantante que milita, un militante… É unha militancia política de ezquerdas, progresista, que está coas clases populares, non está coas clases dirixentes ou opresoras. Eu canto para todo o mundo, para quen queira oir, pero é evidente que persoalmente atópome moito mellor cantando entre a miña xente.
Eu non creo que a canción deba dar recetas para os problemas políticos, nin que os cantantes seamos mestres de nada. Sí penso que a canción pode contribuir nalgunha medida a dar unha certa sensibilidade política mais que a politizar… É tamén grave a ausencia de unha actitude crítica en Galicia. Moitas veces gostaríame saber qué experimenta a xente cando eu canto pero faltan mecanismos de resposta da sociedade e que eses mecanismos estén nas mans das clases populares.
As letras
Eu non lle dou prioridade ao texto ou á música, dóullo á canción. Para mín unha cousa é unha canción, outra cousa é un poema musicado… son cousas diferentes que non teñen por qué estar necesariamente en contradicción… unha canción é unha obra completa donde hai unha dependencia da música sobre a letra ou da letra sobre a música; hai unha relación dialéctica entre a música e a letra porque é un mismo individuo o que as está construindo, ou un equipo de individuos… Unha canción é válida si o é. Non hai que buscar a validez dunha canción na intensidade o na intencionalidade política das suas palabras… O que sí me interesa é que as cancións señan sinceiras, que digan algo que eu sinto, e que ese algo, dalgún xeito, lle poda facer sentir á xente outras cousas.
